Một góc Nhà thờ đá Phát Diệm.
Nhà thờ đá Phát Diệm thuộc thị trấn Phát Diệm, huyện Kim Sơn, cách thành phố Ninh Bình 28 km. Với diện tích gần 22 ha, Nhà thờ đá Phát Diệm gồm 1 nhà thờ lớn và 5 nhà thờ nhỏ, 1 Phương Đình, ao hồ và 3 hang đá nhân tạo. Đây là công trình kiến trúc độc đáo và đặc sắc, được xây dựng chủ yếu bằng đá và gỗ trong một thời gian khá dài, từ năm 1875 đến 1899.
Từ hướng Nam đi vào nhà thờ, sau hồ nước là một khoảng sân rộng rãi thoáng đãng. Từ đây, du khách có thể chiêm ngưỡng tổng thể diện mạo của tòa Phương Đình có chiều cao 25 m, rộng 17 m, dài 24 m, gồm 3 tầng, được xây dựng bằng những phiến đá, có phiến nặng hàng tấn.
Đi qua Phương Đình là nhà thờ lớn đồ sộ, xây dựng năm 1891, có bốn mái và năm lối vào, dưới các vòm đá được chạm trổ tinh tế, điêu luyện với các hoa văn, họa tiết ấn tượng. Nhà thờ lớn có chiều dài 74 m, rộng 21 m, cao 15 m, được dựng bằng 6 hàng cột gỗ lim (48 cột) nguyên khối, trong đó hai hàng cột giữa cao tới 11 m, mỗi cột nặng khoảng 10 tấn.
Ở phía Bắc, sau nhà thờ lớn có 3 hang đá được tạo bằng những khối đá lớn, nhỏ khác nhau, giữ nguyên dáng vẻ tự nhiên. Nằm song song hai bên nhà thờ lớn có 4 nhà thờ nhỏ đối nhau. Mỗi nhà thờ là một tác phẩm kiến trúc mỹ thuật mang nét riêng. Đặc biệt, Nhà thờ Trái tim Đức mẹ (còn gọi là nhà thờ đá), được xây dựng hoàn toàn bằng đá từ nền, tường, chấn song, cột, xà, mái, những bức phù điêu tứ quý…
Bên trong nhà thờ lớn được xây dựng bằng những cột gỗ lim nguyên khối nặng cả chục tấn.
Nhà thờ đá Phát Diệm không chỉ là một công trình kiến trúc độc đáo mà còn là điểm tham quan du lịch hấp dẫn cho du khách. Đây là điểm nhấn quan trọng trong bức tranh toàn cảnh về di tích lịch sử, danh lam thắng cảnh của vùng đất Cố đô.
Hang đá Lộ Đức, 1 trong 3 hang đá nằm ngay sau nhà thờ lớn.